Το πρώτο κρούσμα της παραλλαγής Clade I του ιού της ευλογιάς των πιθήκων, εκτός Αφρικής, στη Σουηδία και στο Πακιστάν, έχει κινητοποιήσει τις υγειονομικές αρχές. Μετά την κατάσταση έκτακτης ανάγκης που κήρυξε ο ΠΟΥ για τη δημόσια υγεία, λόγω της εξάπλωσης της νέας παραλλαγής του ιού, ακολούθησε σήμερα η αύξηση του επιπέδου συναγερμού για τον ιό mpox (όπως είναι η επιστημονική ονομασία του) από το Ευρωπαϊκό Κέντρο Ελέγχου και Πρόληψης Ασθενειών. 

Στόχος, η πρόληψη και ο έγκαιρος εντοπισμός κρουσμάτων ενώ έμφαση δίνεται στην ενημέρωση, ιδίως των ταξιδιωτών.

Tο κρούσμα στο Πακιστάν επιβεβαιώθηκε σε ασθενή που είχε επιστρέψει από χώρα του Κόλπου, αν και δεν ήταν σαφές αν επρόκειτο για τη νέα παραλλαγή ή για τη μορφή του ιού που εξαπλώνεται παγκοσμίως από το 2022.

Σημειώνεται πως τα παιδιά, οι έγκυοι και τα άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα, όπως τα άτομα με HIV, διατρέχουν υψηλότερο κίνδυνο επιπλοκών.

Ζητήσαμε από τον Αθανάσιο Τσακρή, καθηγητή Μικροβιολογίας του ΕΚΠΑ και τον Γκίκα Μαγιορκίνη, καθηγητή Επιδημιολογίας του ΕΚΠΑ, να απαντήσουν σε 8 ερωτήσεις για τον ιό της ευλογιάς των πιθήκων.

1. Ποια είναι η εστία της ευλογιάς των πιθήκων;

«Ο ιός της ευλογιάς των πιθήκων ενδημεί στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό για περισσότερο από μια δεκαετία και τα κρούσματα που αναφέρονται κάθε χρόνο αυξάνονται με σταθερό ρυθμό» σημειώνει ο. κ. Τσακρής και συνεχίζει: «Μέχρι στιγμής φέτος έχουν ξεπεράσει το σύνολο του περασμένου έτους: είναι περισσότερα από 14.000 (στην πλειονότητά τους αφορούν παιδιά κάτω των 15 ετών) και έχουν καταγραφεί 524 θάνατοι. Ο ιός ήδη έχει επεκταθεί και σε τέσσερις γειτονικές χώρες: Μπουρούντι, Κένυα, Ρουάντα και Ουγκάντα».

2. Ποια είναι η «ταυτότητα» της νόσου;

Σύμφωνα με τον κ.Τσακρή «η ευλογιά των πιθήκων είναι μια σπάνια ιογενής νόσος που εντοπίστηκε για πρώτη φορά το 1958 σε αποικίες πιθήκων, ενώ η πρώτη μετάδοση σε άνθρωπο έγινε το 1970 στο Κονγκό. Εκδηλώνεται με πυρετό, ρίγος, εξάντληση, κεφαλαλγία, μυαλγίες, λεμφαδενοπάθεια και εξάνθημα (φυσαλίδες, φλύκταινες, εφελκίδες), το οποίο ξεκινάει από το κεφάλι και επεκτείνεται στον κορμό, συμπεριλαμβάνοντας παλάμες και πέλματα. Το εξάνθημα αυτό πολλές φορές συγχέεται με εκείνο της ανεμοβλογιάς. Η λοίμωξη διαρκεί συνήθως 2-4 εβδομάδες και στην πλειονότητα των περιπτώσεων είναι αυτοπεριοριζόμενη. Οι περισσότεροι ασθενείς αναρρώνουν πλήρως. Οι γυναίκες, τα παιδιά και τα άτομα με εξασθενημένο ανοσοποιητικό σύστημα είναι πιο ευάλωτα απέναντι και στη νόσο και στις επιπλοκές της».

3. Πώς μεταδίδεται ο ιός;

Οπως εξηγεί ο κ. Μαγιορκίνης «με βάση τα στοιχεία που έχουμε από την Αφρική, η μετάδοση γίνεται από τη στενή επαφή και μόνο αν ο φορέας έχει εμφανίσει εξάνθημα. Αρα δεν έχουμε μετάδοση από ασυμπτωματικά άτομα. Στην προηγούμενη έξαρση του ιού, από άλλο βέβαια στέλεχος, το 2022, αναφερόταν πως η μετάδοση γίνονταν μέσω της σεξουαλικής επαφής από άτομα με σεξουαλική συμπεριφορά υψηλού κινδύνου. Αυτό που φοβόμαστε τώρα είναι μήπως περάσει το νέο στέλεχος στα ίδια δίκτυα ατόμων».

4. Γιατί παρατηρείται τώρα έξαρση της ευλογιάς των πιθήκων ενώ υπάρχει τόσα χρόνια;

Σύμφωνα με τον κ. Μαγιορκίνη «ο εμβολιασμός για την ευλογιά έχει σταματήσει εδώ και πολλά χρόνια. Το εμβόλιο της ευλογιάς των πιθήκων είναι επί της ουσίας εμβόλιο για την ευλογιά και σχεδιάστηκε ως εμβόλιο που θα μπορούσαμε να χρησιμοποιήσουμε σε περίπτωση που επανεμφανιζόταν με μαζικό τρόπο η ασθένεια. Η αλήθεια είναι πως ο γενικός πληθυσμός δεν έχει πια ανοσία στην ευλογιά, ενώ έχει πέσει η ανοσία και στην Αφρική. Οι άνθρωποι πιο μεγάλης ηλικίας έχουν ανοσία γιατί έχουν εμβολιαστεί στο παρελθόν. Η συζήτηση που γίνεται λοιπόν αυτή τη στιγμή στην ακαδημαϊκή κοινότητα είναι κατά πόσον έχει νόημα να επαναληφθεί ένας γενικός εμβολιασμός. Το εμβόλιο σταμάτησε να γίνεται στις αρχές της δεκαετίας του 1980 όταν και αντιμετωπίσθηκε σε μαζικό επίπεδο η ευλογιά».

5. Πόσο πιο επικίνδυνο είναι το νέο στέλεχος Clade I σε σχέση με την έξαρση του ιού τον Ιούλιο του 2022;

«Το στέλεχος που επικρατούσε το 2022 συνεχίζει να αναφέρεται και να δίνει κρούσματα σε όλο τον κόσμο» εξηγεί ο κ. Μαγιορκίνης και προσθέτει: «Αναφέρεται ότι το νέο στέλεχος έχει πιο επιθετική μορφή αλλά τα στοιχεία που έχουμε στη διάθεσή μας για την επικινδυνότητά του, μας έρχονται από την Αφρική. Στην πραγματικότητα, δεν γνωρίζουμε πόσο επικίνδυνο είναι αυτό το στέλεχος σε συνθήκες εκτός Αφρικής. Η θνητότητά του φτάνει στο 3% στην Αφρική. Στο στέλεχος που επικράτησε το 2022 ήταν κάτω από 1%. Τα δεδομένα όμως δεν είναι συγκρίσιμα. Εκτός Αφρικής έχουμε καλύτερη διάγνωση ακόμα και στα πολύ ελαφριά περιστατικά, ενώ στην Αφρική γίνεται διάγνωση κατά βάση στα βαριά περιστατικά».

6. Πρέπει να ανησυχούμε στην Ευρώπη;

«Η κατάσταση στην Αφρική είναι αναμφίβολα σοβαρή» σημειώνει ο κ. Τσακρής και συνεχίζει: «Ενας από τους κυριότερους λόγους ανησυχίας είναι η απότομη άνοδος των κρουσμάτων και η αυξημένη παθογονικότητα –πιθανότατα και η μεταδοτικότητα– της υποπαραλλαγής Clade 1b που έχει επικρατήσει. Επίσης, κοινωνικοί και οικονομικοί λόγοι κάνουν πιο ευάλωτους τους κατοίκους των αφρικανικών χωρών απέναντι στη νόσο και αυτό εξηγεί το ποσοστό θνησιμότητας. Στις ΗΠΑ και στην Ευρώπη, όπου επίσης έχουν αναφερθεί κρούσματα, η πρόσβαση στο εμβόλιο και οι δυνατότητες των συστημάτων υγείας αποτελούν ισχυρά αναχώματα. Ας μην ξεχνάμε ότι και το 2022 η παγκόσμια επιδημική έξαρση είχε επηρεάσει την Ευρώπη, την Αυστραλία, τις ΗΠΑ και πολλές άλλες χώρες χωρίς όμως να προκαλέσει περαιτέρω προβλήματα ενώ οι θάνατοι ήταν ελάχιστοι».

«Θεωρώ εξαιρετικά απίθανο να ξεκινήσει ο ιός να χτυπά μαζικά στην Ευρώπη, τόσο γιατί οι συνθήκες υγιεινής στην Ευρώπη είναι καλές, όσο και γιατί μας είναι εύκολο να απομονώνουμε τα κρούσματα» σημειώνει με τη σειρά του ο κ. Μαγιορκίνης και συμπληρώνει: «Αναμένουμε πιο μεμονωμένα κρούσματα. Στην Αφρική, ναι, είναι πολύ πιθανόν να δημιουργήσει μεγαλύτερο πρόβλημα».

7. Υπάρχει θεραπεία;

Σύμφωνα με τον κ. Τσακρή, «η θεραπεία εστιάζει κυρίως στην αντιμετώπιση των συμπτωμάτων. Δύο φάρμακα έχουν εγκριθεί μέχρι στιγμής: το tecovirimat, γνωστό ως TPOXX, το οποίο όμως δεν φαίνεται να λειτουργεί αποτελεσματικά απέναντι στην επικρατούσα υποπαραλλαγή, και, για τις σοβαρές νοσήσεις, το brincidofovir, γνωστό ως CMX001 ή Tembex, που χρησιμοποιείται και σε ασθενείς με ανεμοβλογιά».

8. Είναι αποτελεσματικό το εμβόλιο;

Οπως σημειώνει ο κ. Τσακρής «οι δύο τύποι του εμβολίου που είναι διαθέσιμοι θεωρούνται σε σημαντικό βαθμό αποτελεσματικοί. Επίσης, όσοι έχουν κατά το παρελθόν εμβολιαστεί για την ευλογιά είναι ως έναν βαθμό προστατευμένοι και για τον συγγενικό ιό της ευλογιάς των πιθήκων. Σύμφωνα με πρόσφατα δεδομένα από την Αφρική η προστασία αυτή φτάνει το 85%».

Eμβολιασμοί σε «Ανδρέας Συγγρός» και «Αττικόν»

Σημειώνεται πως στα εμβολιαστικά κέντρα των νοσοκομείων «Ανδρέας Συγγρός» και «Αττικόν» έχει ξεκινήσει η διαδικασία εμβολιασμού κατά της ευλογιάς των πιθήκων, με στόχο την πρόληψη και την προστασία της δημόσιας υγείας. Το εμβόλιο Jynneos συνιστάται για άτομα ηλικίας 18 ετών και άνω, ενώ προς το παρόν, ο εμβολιασμός ενδείκνυται για τις ομάδες υψηλού κινδύνου όπως περιγράφονται στην ιστοσελίδα του ΕΟΔΥ.

Ιδιαίτερα σημαντικός είναι ο εμβολιασμός των ανοσοκατεσταλμένων ατόμων που ανήκουν στις παραπάνω κατηγορίες.

Ο εμβολιασμός πραγματοποιείται στην Αττική στα ακόλουθα εμβολιαστικά κέντρα:

• Νοσοκομείο Αφροδισίων και Δερματικών Νοσημάτων: ΑΝΔΡΕΑΣ ΣΥΓΓΡΟΣ
  Τηλέφωνο επικοινωνίας: 210 7295310 / 210 7265159
• Πανεπιστημιακό Γενικό Νοσοκομείο: ΑΤΤΙΚΟN
  Τηλέφωνο επικοινωνίας: 210 5831656