Η πρώτη ρωσοαμερικανική σύνοδος κορυφής μετά από τέσσερα χρόνια πραγματοποιήθηκε στην Αλάσκα και, σύμφωνα με αποκλειστικό ρεπορτάζ, έφερε στο τραπέζι το πιο συγκεκριμένο πακέτο όρων της Μόσχας από την έναρξη της πλήρους εισβολής το 2022. Ο Βλαντίμιρ Πούτιν προτείνει ένα «πάγωμα» του πολέμου με βαρύ αντάλλαγμα: πλήρη εγκατάλειψη από την Ουκρανία του υπολειπόμενου Ντονμπάς, αποκήρυξη της ένταξης στο ΝΑΤΟ, ουδετερότητα και ρητή απαγόρευση δυτικών στρατευμάτων στο ουκρανικό έδαφος.

Οι όροι αυτοί παρουσιάστηκαν σε κλειστή συνάντηση με τον Ντόναλντ Τραμπ και συνιστούν μετατόπιση από τα μέγιστα αιτήματα του 2024 (παραχώρηση και των τεσσάρων επαρχιών που διεκδικεί η Ρωσία) σε μια εστίαση αποκλειστικά στο Ντονμπάς. Το Κίεβο απορρίπτει κάθε εδαφική παραχώρηση, ενώ οι Ευρωπαίοι ηγέτες παραμένουν δύσπιστοι ως προς τις προθέσεις του Κρεμλίνου. Έτσι, μια «φόρμουλα ειρήνης» αρχίζει να σχηματίζεται, αλλά το χάσμα παραμένει βαθύ.

Τι ζητά η Μόσχα – οι τέσσερις βασικοί όροι

• Εδαφικό: Ουκρανική απόσυρση από το σύνολο του Ντονμπάς που δεν ελέγχει ακόμη η Ρωσία. Σε αντάλλαγμα, «πάγωμα» των γραμμών σε Χερσώνα και Ζαπορίζια, με πιθανή αποχώρηση από μικρές θύλακες σε Χάρκοβο, Σούμι και Ντνιπροπετρόφσκ. Σύμφωνα με αμερικανικές εκτιμήσεις που επικαλείται το ρεπορτάζ, η Ρωσία ελέγχει ~88% του Ντονμπάς και 73% των επαρχιών Χερσώνας/Ζαπορίζια.
• Ασφάλεια/Συμμαχίες: Μόνιμη εγκατάλειψη της ουκρανικής φιλοδοξίας για ένταξη στο ΝΑΤΟ και νομικά δεσμευτική δέσμευση ότι η Συμμαχία δεν θα επεκταθεί ανατολικότερα.
• Στρατιωτικοί περιορισμοί: Όρια στις δυνατότητες των ουκρανικών ενόπλων δυνάμεων.
• Απουσία δυτικών στρατευμάτων: Καμία ανάπτυξη δυτικών «ειρηνευτικών» δυνάμεων στο ουκρανικό έδαφος.

Τι αλλάζει σε σχέση με το 2024: Η Μόσχα μετακινείται από την απαίτηση για παράδοση και των τεσσάρων επαρχιών (Ντονέτσκ, Λουγκάνσκ, Χερσώνα, Ζαπορίζια) σε ένα πακέτο που «κλειδώνει» το Ντονμπάς και παγώνει τις υπόλοιπες γραμμές – χωρίς όμως αναγνώριση κυριαρχίας να έχει ακόμη συζητηθεί δημοσίως.

Η θέση του Κιέβου

Ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι έχει απορρίψει επανειλημμένα την ιδέα παραχώρησης διεθνώς αναγνωρισμένων ουκρανικών εδαφών. Το Κίεβο θεωρεί το Ντονμπάς «οχυρό» που απορροφά τη ρωσική πίεση και η εγκατάλειψή του θα ισοδυναμούσε με στρατηγική αυτοχειρία. Η ένταξη στο ΝΑΤΟ παραμένει συνταγματικά κατοχυρωμένος στόχος, ενώ ο Ζελένσκι υπογραμμίζει ότι η Μόσχα δεν έχει λόγο στις αποφάσεις της Συμμαχίας.

Ο ρόλος Τραμπ & τα σενάρια για «εγγυήσεις ασφάλειας»

Μετά τη συνάντηση στην Αλάσκα, η αμερικανική πλευρά διερευνά σχήματα «τύπου Άρθρου 5» για την ασφάλεια της Ουκρανίας – δηλαδή δεσμεύσεις συλλογικής αντίδρασης χωρίς πλήρη ένταξη στο ΝΑΤΟ. Ο ειδικός απεσταλμένος Στιβ Γουίτκοφ υποστήριξε ότι υπήρξε προκαταρκτική σύμπτωση σε τέτοια διατύπωση, κάτι που, αν επιβεβαιωθεί, θα συνιστούσε θεμελιώδη αλλαγή στη συζήτηση για μεταπολεμικές εγγυήσεις. Παράλληλα, στην ατζέντα υπάρχουν δύο «οδικές» επιλογές:

1. Τριμερής συμφωνία Ρωσίας–Ουκρανίας–ΗΠΑ με έγκριση από το Σ.Α. του ΟΗΕ.
2. Επιστροφή στη λογική της Κωνσταντινούπολης (2022): ουδετερότητα της Ουκρανίας με εγγυήσεις από τα πέντε μόνιμα μέλη του Σ.Α.
   Η ρωσική διπλωματία, πάντως, δηλώνει ότι θέλει λόγο σε οποιεσδήποτε ρυθμίσεις ασφαλείας και επανέρχεται σε αρχές «συλλογικής και αδιαίρετης ασφάλειας».

Η στάση Λαβρόφ & το ζήτημα «νομιμοποίησης»

Ο Σεργκέι Λαβρόφ διαμηνύει ότι ο Πούτιν είναι πρόθυμος να συναντήσει τον Ζελένσκι, αλλά αμφισβητεί τη νομιμοποίηση του τελευταίου λόγω μη διεξαγωγής προεδρικών εκλογών εν μέσω πολέμου — θέση που το Κίεβο απορρίπτει δηλώνοντας ότι ο Ζελένσκι παραμένει νόμιμος πρόεδρος.

Ευρωπαϊκή δυσπιστία και επιχειρησιακές δυσκολίες

Ηγεσίες σε Βρετανία, Γαλλία και Γερμανία εμφανίζονται δύσπιστες για το αν ο Πούτιν πράγματι επιδιώκει ειρήνη. Παράλληλα, οι συζητήσεις για δυτικές εγγυήσεις σκοντάφτουν σε πρακτικά ζητήματα (ποιος εγγυάται, με ποιο νομικό κείμενο και ποια «κόκκινα κουμπιά» ενεργοποιούνται σε νέα επίθεση). Ευρωπαϊκές και νατοϊκές πηγές υπενθυμίζουν ότι οποιαδήποτε αποστολή δυνάμεων στην Ουκρανία θα απαιτούσε μακρόχρονη παρουσία και πολύ μεγάλο αποτύπωμα, άρα σαφές πολιτικό πλαίσιο.

Τι θα σήμαινε μια συμφωνία «Ντονμπάς αντί ειρήνης»

1. Ντε φάκτο παγίωση γραμμών σε νότιο μέτωπο (Χερσώνα/Ζαπορίζια) χωρίς επίσημη αναγνώριση – με μεγάλο ρίσκο μελλοντικών αναμετρήσεων αν οι εγγυήσεις είναι ασαφείς.
2. Στρατηγική συρρίκνωση της Ουκρανίας: απώλεια βιομηχανικού ιστού και αμυντικών «γραμμών» στο ανατολικό μέτωπο.
3. Διεθνές προηγούμενο: αποδοχή αλλαγής συνόρων υπό απειλή βίας θα δημιουργούσε επικίνδυνη νομιμοποιητική σκιά για παρόμοιες κρίσεις.
4. Ασφάλεια χωρίς ΝΑΤΟ: ένα «Άρθρο 5 χωρίς ΝΑΤΟ» χρειάζεται αδιάσειστους μηχανισμούς απόκρισης, νομικά δεσμευτικούς και άμεσης ενεργοποίησης — αλλιώς κινδυνεύει να εκληφθεί ως πρόσκληση για «δοκιμή» της Δύσης.

Τα τρία πιο ρεαλιστικά σενάρια της επόμενης μέρας

• Σενάριο Α: Ταχεία κατάπαυση πυρός με ισχυρές εγγυήσεις. Προυποθέτει ότι Κίεβο–Μόσχα συμφωνούν έστω σε «σκελετό» και ΗΠΑ/ΕΕ παρέχουν νομικά και στρατιωτικά δεσμευτικές διαβεβαιώσεις.
• Σενάριο Β: Ειρηνευτική διαδικασία με παράλληλες επιχειρήσεις. Διαπραγματεύσεις πολλών εβδομάδων/μηνών, ενώ οι μάχες συνεχίζονται περιορισμένα κατά τόπους.
• Σενάριο Γ: Ρήξη και κλιμάκωση. Αν το Κίεβο απορρίψει κατηγορηματικά την εκχώρηση Ντονμπάς και οι εγγυήσεις παραμείνουν ασαφείς, ο πόλεμος συνεχίζεται, πιθανώς με νέα ρωσική πίεση στο ανατολικό μέτωπο.

Η συνάντηση της Αλάσκας δεν έφερε συμφωνία, αλλά αποκάλυψε —μέσα από διαρροές και διπλωματικά μηνύματα— τους πυλώνες πάνω στους οποίους η Μόσχα θα ήθελε να «κλειδώσει» μια παύση του πολέμου: Ντονμπάς υπό ρωσικό έλεγχο, ουδετερότητα της Ουκρανίας, καμία δυτική δύναμη στο έδαφός της και όρια στον ουκρανικό στρατό. Από την άλλη, το Κίεβο θεωρεί ότι μια τέτοια «ειρήνη» θα υπονόμευε την ίδια την κρατική του επιβίωση και το δικαίωμα επιλογής συμμαχιών. Οι ΗΠΑ και οι Ευρωπαίοι αναζητούν σχήμα εγγυήσεων ικανό να αποτρέψει αναζωπύρωση, χωρίς να επιβραβεύει την επιθετική αναθεώρηση συνόρων.
Αν κάτι έγινε σαφές, είναι πως η «ειρήνη» δεν θα έρθει ως στιγμιαία εικόνα από μια αίθουσα συνόδων: θα απαιτήσει ακρίβεια όρων, επαληθεύσιμη εφαρμογή και μηχανισμούς αποτροπής που δεν θα αφήνουν κενά. Μέχρι τότε, το δίλημμα που συνοψίζει ρωσική πηγή —«ειρήνη ή περισσότερο πόλεμο»— παραμένει ο σκληρός ορίζοντας της Ευρώπης

Βλαντίμιρ ΠούτινΖελένσκιΗΠΑΝΑΤΟΟυκρανίαΡωσία