Η διεθνής κατάσταση γύρω από τον πόλεμο στην Ουκρανία έχει λάβει επικίνδυνη τροπή, με αναλυτές να προειδοποιούν ότι η σύγκρουση εισέρχεται στην πιο κρίσιμη και απρόβλεπτη φάση της. Οι ρωσικές δυνάμεις σημείωσαν τον Νοέμβριο του 2024 τη μεγαλύτερη πρόοδό τους από την έναρξη του πολέμου, κατακτώντας συνολικά 600 τετραγωνικά χιλιόμετρα. Η πρόοδος αυτή συνοδεύτηκε από την αναβάθμιση του πυρηνικού δόγματος της Ρωσίας, καθώς και από τη δοκιμή ενός υπερηχητικού πυραύλου έξι κεφαλών από τον Βλαντίμιρ Πούτιν – όπλο που κανένα υπάρχον αμυντικό σύστημα δεν μπορεί να αναχαιτίσει.

Η Απειλή Παγκοσμιοποίησης της Σύγκρουσης

Οι τελευταίες δηλώσεις του Πούτιν ότι η σύγκρουση έχει πλέον «χαρακτηριστικά παγκόσμιου πολέμου» εγείρουν σοβαρούς προβληματισμούς για το ενδεχόμενο περαιτέρω κλιμάκωσης. Παράλληλα, η υποστήριξη της Δύσης στην Ουκρανία –με πυραύλους από τις ΗΠΑ, τη Μεγάλη Βρετανία και τη Γαλλία– ενισχύει τις εντάσεις, κάνοντας πιο απτό τον κίνδυνο άμεσης σύγκρουσης Ρωσίας-ΝΑΤΟ.

Οι Προετοιμασίες της Γερμανίας: Ένα Υπόδειγμα Οργάνωσης

Αντιμέτωπη με την αυξανόμενη απειλή, η Γερμανία δείχνει τον δρόμο της προετοιμασίας, αναλαμβάνοντας μια ολοκληρωμένη προσπάθεια θωράκισης του πληθυσμού της. Το Υπουργείο Εσωτερικών έχει δημιουργήσει έναν κατάλογο υποδομών που μπορούν να μετατραπούν σε καταφύγια: από σταθμούς υπόγειων τρένων και χώρους στάθμευσης έως κρατικά και ιδιωτικά κτίρια. Ο κατάλογος θα διατεθεί μέσω ψηφιακής εφαρμογής, επιτρέποντας στους πολίτες να εντοπίζουν το πλησιέστερο καταφύγιο.

Στη χώρα υπάρχουν ήδη 579 καταφύγια, πολλά από τα οποία χρονολογούνται από τον Β’ Παγκόσμιο Πόλεμο, με συνολική χωρητικότητα 480.000 ατόμων – αριθμός μικρός σε σχέση με τα 83 εκατομμύρια των πολιτών, αλλά σε διαδικασία διεύρυνσης. Παράλληλα, ενθαρρύνεται η ιδιωτική πρωτοβουλία, με τους Γερμανούς να καλούνται να κατασκευάσουν τα δικά τους καταφύγια σε υπόγεια και γκαράζ.

Η Πραγματικότητα στην Ελλάδα: Καταφύγια-Φαντάσματα

Ενώ άλλες ευρωπαϊκές χώρες λαμβάνουν σοβαρά υπόψη τους την ανάγκη προετοιμασίας, η Ελλάδα φαίνεται να βρίσκεται εγκλωβισμένη σε αδράνεια και παραμέληση.

Σύμφωνα με τον Κωνσταντίνο Κυρίμη, συγγραφέα του βιβλίου «Τα καταφύγια της Αττικής», η χώρα μας διέθετε κάποτε ένα εντυπωσιακό δίκτυο καταφυγίων, κυρίως κατά την περίοδο του Β’ Παγκοσμίου Πολέμου. Στην Αθήνα μόνο υπήρχαν τουλάχιστον 12.000 καταφύγια, από τα οποία πολλά ήταν «εκ-κατασκευής» (δηλαδή ειδικά σχεδιασμένα) και άλλα «εκ-διασκευής» (μετατροπές υφιστάμενων χώρων).

Ωστόσο, η πλειονότητα αυτών των καταφυγίων έχει σήμερα εξαφανιστεί. Δημόσια καταφύγια έχουν μπαζωθεί για την κατασκευή δρόμων, ενώ τα υπόγεια των παλιών πολυκατοικιών που φιλοξενούσαν καταφύγια κατεδαφίστηκαν. Ακόμα και τα λίγα που παραμένουν ενεργά βρίσκονται σε κακή κατάσταση, με την τελευταία μαζική συντήρησή τους να έχει γίνει τη δεκαετία του 1970.

Κατάλληλα για Σύγχρονες Απειλές;

Ακόμα και τα υπάρχοντα καταφύγια, όμως, δεν είναι σχεδιασμένα για τις απαιτήσεις του σύγχρονου πολέμου. Όπως εξηγεί ο Κυρίμης, κατασκευάστηκαν σε μια εποχή όπου οι βομβαρδισμοί γίνονταν με τη μέθοδο του «χαλιού βομβών» (carpet bombing). Σήμερα, οι σύγχρονοι πύραυλοι υψηλής ακρίβειας δεν αφήνουν περιθώρια αντίδρασης, καθιστώντας αυτά τα καταφύγια αμφίβολης χρησιμότητας.

Η Απουσία Πολιτικής Προστασίας: Ένα Εθνικό Ζήτημα

Η έλλειψη προγραμματισμού και επενδύσεων στην πολιτική προστασία εκθέτει τη χώρα μας σε σοβαρό κίνδυνο. Σε έναν κόσμο όπου οι γεωπολιτικές ισορροπίες είναι εύθραυστες και οι στρατιωτικές συγκρούσεις απρόβλεπτες, η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια να αγνοεί την ανάγκη για ένα οργανωμένο δίκτυο καταφυγίων.

Οι ευρωπαϊκές πρωτοβουλίες –όπως αυτές της Γερμανίας και των σκανδιναβικών χωρών– δείχνουν τον δρόμο. Η Ελλάδα οφείλει να προχωρήσει άμεσα στην καταγραφή και ανακατασκευή των καταφυγίων της, να προσαρμόσει τις υποδομές της στις σύγχρονες ανάγκες και να ενημερώσει τους πολίτες για τους κινδύνους και τις δυνατότητες προστασίας.

Η Κλήση για Εγρήγορση

Η ασφάλεια δεν είναι πολυτέλεια, αλλά θεμελιώδες δικαίωμα. Αν η χώρα μας δεν λάβει σοβαρά μέτρα τώρα, το τίμημα μιας μελλοντικής κρίσης θα είναι ανυπολόγιστο. Είναι καιρός η Ελλάδα να μάθει από το παρελθόν, να αναγνωρίσει τις σύγχρονες προκλήσεις και να επενδύσει στην προστασία των πολιτών της – πριν να είναι αργά.