Η Ρόδος βρίσκεται αντιμέτωπη με πρωτοφανή πλημμυρικά φαινόμενα, καθώς η ακραία βροχόπτωση που έπληξε το νησί ξεπέρασε τα 300 χιλιοστά, αγγίζοντας το 75% της ποσότητας βροχής που καταγράφηκε στη Βαλένθια της Ισπανίας. Το γεγονός αυτό φέρνει στο προσκήνιο το διαχρονικό πρόβλημα της ανθρώπινης παρέμβασης στο φυσικό περιβάλλον και την απουσία αποτελεσματικών υποδομών.

Ο πρόεδρος του Οργανισμού Αντισεισμικού Σχεδιασμού και Προστασίας (ΟΑΣΠ), Ευθύμης Λέκκας, που βρίσκεται στη Ρόδο, ανέδειξε τα βασικά αίτια της κατάστασης: την ανεπαρκή διαχείριση του υδρογραφικού δικτύου, την αστικοποίηση χωρίς περιβαλλοντική μέριμνα και τις παρεμβάσεις στις φυσικές κοίτες των ποταμών.

Η δύναμη της φύσης και η αποτυχία του ανθρώπινου παράγοντα

Η ένταση της βροχόπτωσης χαρακτηρίζεται ως “ακραία” για τα δεδομένα του νησιού. Μέσα σε λίγες ώρες, το νερό που έπεσε ήταν αδύνατο να απορροφηθεί από το υπάρχον δίκτυο, που θεωρείται ανεπαρκές λόγω παλιών σχεδίων και άστοχων ανθρώπινων παρεμβάσεων.

Παραδείγματα αυτών των παρεμβάσεων περιλαμβάνουν:

1. Αστικοποίηση στις κοίτες ποταμών: Στην Ιαλυσό, τουλάχιστον 10-15 πολυτελή κτίρια έχουν χτιστεί μέσα σε κοίτες ποταμών, περιορίζοντας τη ροή του νερού. Αυτές οι κατασκευές λειτουργούν σαν “φράγματα”, εμποδίζοντας το νερό να διοχετευθεί στη θάλασσα.
2. Πλακοσκεπείς αγωγοί και άλλα έργα: Ένα ποτάμι στην είσοδο της Ιαλυσού έχει καλυφθεί, περιορίζοντας τη δυνατότητα να απορροφήσει μεγάλα ύψη βροχόπτωσης.
3. Ξενοδοχεία στην έξοδο των ρεμάτων: Κτίρια έχουν κατασκευαστεί κυριολεκτικά στην έξοδο των ρεμάτων προς τη θάλασσα, αποκόπτοντας τη φυσική ροή του νερού.

Όπως τόνισε ο κ. Λέκκας, τα παραπάνω δεν είναι τωρινά προβλήματα. Υφίστανται εδώ και δεκαετίες, ενώ είχαν επισημανθεί από την πλημμύρα του 2013 που άφησε πίσω της θύματα.

Γιατί η φύση “αντιστέκεται”

Η φύση, σύμφωνα με τον πρόεδρο του ΟΑΣΠ, δεν μπορεί να ακυρωθεί. Όταν οι άνθρωποι επεμβαίνουν σε φυσικά συστήματα, χωρίς να λαμβάνουν υπόψη τους νόμους της φυσικής και της γεωγραφίας, οι συνέπειες είναι καταστροφικές. Τα έργα υποδομής, όπως τα φράγματα από οπλισμένο σκυρόδεμα ή οι στενές αγωγοί, δεν επαρκούν για την αντιμετώπιση των σημερινών ακραίων φαινομένων, τα οποία επιδεινώνονται από την κλιματική αλλαγή.

Πόσο μεγάλη ήταν η βροχή;

Η κακοκαιρία στη Ρόδο συνοδεύτηκε από βροχόπτωση που ξεπέρασε τα 300 χιλιοστά. Για να γίνει κατανοητό το μέγεθος, η βροχή αυτή φτάνει το 75% του ύψους βροχόπτωσης που καταγράφηκε στη Βαλένθια (πάνω από 400 χιλιοστά), μια περιοχή συνηθισμένη σε τέτοια καιρικά φαινόμενα. Στη Ρόδο, όμως, η ραγδαιότητα και η ένταση ήταν πρωτοφανείς, ενώ το υδρογραφικό σύστημα δεν ήταν προετοιμασμένο για τέτοιες συνθήκες.

Η σημασία της έγκαιρης προειδοποίησης

Παρά τη σφοδρότητα της κακοκαιρίας, η έγκαιρη προειδοποίηση των κατοίκων από το Υπουργείο Πολιτικής Προστασίας και Κλιματικής Κρίσης αποδείχθηκε σωτήρια. Η χρήση του 112 βοήθησε στο να απομακρυνθούν οι πολίτες από τις επικίνδυνες ζώνες, μειώνοντας σημαντικά τον κίνδυνο τραυματισμών ή θανάτων.

Ωστόσο, ο κ. Λέκκας υπογράμμισε ότι η επιτυχής διαχείριση του άμεσου κινδύνου δεν αντικαθιστά την ανάγκη για μακροπρόθεσμα μέτρα. Οι υποδομές χρειάζονται ριζική αναβάθμιση, και η ανθρώπινη δραστηριότητα πρέπει να ευθυγραμμιστεί με τις φυσικές απαιτήσεις του τοπίου.

Πώς να προστατευτείτε από πλημμύρες

Για να αντιμετωπίσετε με ασφάλεια ακραία πλημμυρικά φαινόμενα, ακολουθήστε τις εξής συμβουλές:

1. Αποφύγετε τις επικίνδυνες ζώνες: Μην πλησιάζετε περιοχές με ρέματα, ποτάμια ή πλημμυρισμένους δρόμους.
2. Μείνετε σε ψηλά σημεία: Αν βρίσκεστε στο σπίτι, μετακινηθείτε στους ψηλότερους ορόφους.
3. Ακολουθήστε τις οδηγίες των αρχών: Αν λάβετε ειδοποίηση μέσω του 112, απομακρυνθείτε άμεσα από την περιοχή.
4. Ελέγξτε το σπίτι σας: Βεβαιωθείτε ότι τα φρεάτια είναι καθαρά και ότι τα συστήματα απορροής νερού λειτουργούν σωστά.
5. Έχετε ένα σχέδιο έκτακτης ανάγκης: Συζητήστε με την οικογένειά σας τι πρέπει να κάνετε σε περίπτωση πλημμύρας και οργανώστε ένα “πακέτο επιβίωσης” με βασικά είδη πρώτης ανάγκης.
6. Μην οδηγείτε σε πλημμυρισμένους δρόμους: Το νερό μπορεί να είναι πολύ πιο βαθύ απ’ ό,τι φαίνεται και να παρασύρει το όχημά σας.

Συμπέρασμα: Μαθήματα για το μέλλον

Η κατάσταση στη Ρόδο είναι μια υπενθύμιση ότι οι ακραίες καιρικές συνθήκες, σε συνδυασμό με χρόνια ανθρώπινα λάθη, μπορούν να οδηγήσουν σε καταστροφές. Η φύση μας προειδοποιεί ότι απαιτείται σεβασμός και μακροπρόθεσμος σχεδιασμός. Αν δεν γίνουν οι απαραίτητες παρεμβάσεις, τέτοιες καταστροφές θα επαναλαμβάνονται, θέτοντας σε κίνδυνο ζωές, περιουσίες και το ίδιο το περιβάλλον.