Η επόμενη πράξη του πολέμου στην Ουκρανία γράφεται στην Ουάσιγκτον. Εκεί, ο Βολοντίμιρ Ζελένσκι προσέρχεται όχι μόνο για να συναντήσει τον Ντόναλντ Τραμπ, αλλά και πλαισιωμένος από μια σπάνιας πυκνότητας ευρωπαϊκή αντιπροσωπεία: Μακρόν, Μερτς, Στάρμερ, Μελόνι, φον ντερ Λάιεν, Στουμπ και ο γ.γ. του ΝΑΤΟ Μαρκ Ρούτε. Στόχος τους; Να αποτρέψουν ένα «ειρηνευτικό σχέδιο» που θα νομιμοποιούσε ρωσικά τετελεσμένα και να αγκυρώσουν την ασφάλεια της Ουκρανίας σε γραπτές, αξιόπιστες εγγυήσεις.

Το σκηνικό φορτίστηκε ακόμη περισσότερο μετά τη συνάντηση Τραμπ–Πούτιν στην Αλάσκα και τις δηλώσεις του ειδικού απεσταλμένου Στιβ Γουίτκοφ ότι η Μόσχα, για πρώτη φορά, φέρεται να ανέχθηκε «Άρθρο-5 τύπου» εγγυήσεις για την Ουκρανία—όχι ένταξη στο ΝΑΤΟ, αλλά ρήτρες συλλογικής προστασίας από συνασπισμό κρατών. Παράλληλα, ο Αμερικανός ΥΠΕΞ Μάρκο Ρούμπιο μίλησε ανοιχτά για «παραχωρήσεις και από τις δύο πλευρές», διατυπώνοντας μια ατζέντα γρήγορης ειρήνευσης που ανησυχεί τους Ευρωπαίους. Το αποτέλεσμα της Δευτέρας μπορεί να αναδιαμορφώσει όχι μόνο τη γραμμή του μετώπου, αλλά και τη μεταπολεμική αρχιτεκτονική ασφάλειας της Ευρώπης.

Τι διακυβεύεται στη συνάντηση της Ουάσιγκτον

• Ευρωπαϊκή «ασπίδα» γύρω από το Κίεβο. Η ταυτόχρονη παρουσία κορυφαίων Ευρωπαίων και της Κομισιόν στο Λευκό Οίκο επιδιώκει να ενισχύσει τη διαπραγματευτική θέση της Ουκρανίας και να αποτρέψει μια διμερή αμερικανορωσική «συνεννόηση» ερήμην της. Η επίσκεψη έπεται της συνάντησης Τραμπ–Πούτιν στο Άνκορατζ, η οποία δεν κατέληξε σε κατάπαυση πυρός, αλλά γέννησε σενάρια «πακέτου» με εδαφικές ρυθμίσεις και ισχυρές εγγυήσεις ασφαλείας.

• Η αμερικανική γραμμή μετά την Αλάσκα. Ο ειδικός απεσταλμένος Στιβ Γουίτκοφ υποστήριξε ότι ο Πούτιν αποδέχθηκε κατ’ αρχήν «ΝΑΤΟ-τύπου» προστασία προς την Ουκρανία από ΗΠΑ και Ευρωπαίους—όχι όμως ένταξη—ενώ ο ΥΠΕΞ Μάρκο Ρούμπιο δηλώνει πως «και οι δύο πλευρές πρέπει να κάνουν κινήσεις». Η ρητορική αυτή αφήνει ανοιχτό ένα συμβιβασμό με αντάλλαγμα περιορισμένες εδαφικές παραχωρήσεις, κάτι που το Κίεβο απορρίπτει συνταγματικά.

• Η θέση του Κιέβου. Ο Ζελένσκι ξεκαθαρίζει ότι πραγματικές συνομιλίες μπορούν να εκκινήσουν «από τη σημερινή γραμμή επαφής», και ότι η Ουκρανία δεν εμπορεύεται εδάφη—ειδικά το Ντονέτσκ, το οποίο η Ρωσία δεν έχει καταφέρει να καταλάβει πλήρως από το 2014. Ζητά δε η όποια διαπραγμάτευση για τα εδαφικά να γίνει σε υψηλότατο επίπεδο (Ουκρανία–ΗΠΑ–Ρωσία).

• Η ευρωπαϊκή αρχιτεκτονική ασφαλείας: «ατσάλινος σκαντζόχοιρος». Η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν έχει περιγράψει την επιδιωκόμενη κατάσταση ως μετατροπή της Ουκρανίας σε «ατσάλινο σκαντζόχοιρο»—ουσιαστικά μια χώρα απροσπέλαστη σε μελλοντικό εισβολέα—μέσα από μακροπρόθεσμες, πολυεπίπεδες εγγυήσεις και αδιάλειπτη ενίσχυση των ΕΔ και της αμυντικής βιομηχανίας.

Οι «κόκκινες γραμμές» και τα σημεία πιθανής σύγκλισης

1. Ασφάλεια χωρίς πλήρη ένταξη στο ΝΑΤΟ. Η ιδέα «Άρθρο-5 τύπου» εγγυήσεων (διμερείς/πολυμερείς ρήτρες αλληλοπροστασίας, χωρίς τυπική ένταξη) έχει επανέλθει δυναμικά. Υπόσχεται αποτροπή, αλλά εγείρει ερωτήματα: ποιος υπογράφει, ποιος ενεργοποιεί, ποια μέσα δεσμεύονται, και πώς εφαρμόζεται αν ο επιτιθέμενος είναι πυρηνική δύναμη.

2. Εδαφικά ζητήματα. Δημόσιες διαρροές μιλούν για ρωσική πρόταση «παγώματος» γραμμών και ανταλλαγών που θα άφηναν το Ντονμπάς στη Μόσχα με αντάλλαγμα αποχωρήσεις από άλλες μικρότερες ζώνες. Η Ουκρανία, όμως, παραπέμπει στο Σύνταγμα και στη γραμμή επαφής ως αφετηρία, όχι ως νομιμοποίηση προσαρτήσεων. T

3. Κατάπαυση του πυρός vs. «άμεση ειρήνη». Οι Ευρωπαίοι πιέζουν για κατάπαυση πυρός ως προϋπόθεση σοβαρών συνομιλιών· η γερμανική πλευρά (Λαρς Κλινγκμπάιλ) τονίζει ότι χωρίς εκεχειρία «δεν μπορεί να αποσαφηνιστεί τίποτε άλλο», ενώ αφήνει ανοιχτή τη συζήτηση για ευρωπαϊκές εγγυήσεις και ευθύνες (εκπαίδευση, οικονομική/στρατιωτική στήριξη).

Γιατί (και πόσο) ενιαία είναι η Ευρώπη

Η παρουσία του νέου Γερμανού καγκελαρίου Φρίντριχ Μερτς, του Βρετανού πρωθυπουργού Κιρ Στάρμερ, της Τζόρτζια Μελόνι, της Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και του Μαρκ Ρούτε (ως γ.γ. ΝΑΤΟ) καταδεικνύει ότι οι ευρωπαϊκές πρωτεύουσες δεν θα επιτρέψουν «παρασκηνιακή» διευθέτηση τύπου Αλάσκας. Ο κοινός παρονομαστής είναι σαφής: ισχυρές, δεσμευτικές εγγυήσεις ασφάλειας για το Κίεβο και καμία άρση του δικαιώματος αυτοάμυνας. Ωστόσο, κάτω από την επιφάνεια, η Ευρώπη ακόμη διαπραγματεύεται το «πόσο μακριά» θα πάει σε ρίσκο, χρηματοδότηση και διάρκεια δέσμευσης.

Ποια είναι η «στρατηγική εξόδου» που συζητείται

• Σκληρή αποτροπή τώρα, πολιτική διαδικασία μετά. Ένα λειτουργικό σενάριο που περιγράφεται δημοσίως: άμεση κατάπαυση πυρός, ισχυροποίηση της Ουκρανίας με διαρκείς εγγυήσεις και εξοπλιστικά/βιομηχανικά «κλειδώματα», και ένα πλαίσιο διαπραγμάτευσης που ξεκινά από τη σημερινή γραμμή επαφής, με σταδιακές ρυθμίσεις υπό διεθνή επιτήρηση.

• «Άρθρο-5 τύπου» χωρίς ΝΑΤΟ; Η πρόταση φαντάζει ελκυστική πολιτικά στην Ουάσιγκτον, αλλά τεχνικά δύσκολη: απαιτεί νομικά δεσμευτικές ρήτρες, ικανά μέσα ταχείας αντίδρασης, μηχανισμό επίλυσης διαφορών και—κρίσιμα—συμμετρία δεσμεύσεων ΗΠΑ–Ευρώπης.

• Οικονομική διάσταση. Παράλληλα, Δύση και Κίεβο δουλεύουν σχήματα μακροχρόνιας χρηματοδότησης και ανοικοδόμησης, ώστε η ασφάλεια να συνοδευτεί από ανάπτυξη και ανθεκτικότητα.

Η Δευτέρα στην Ουάσιγκτον δεν είναι απλώς ένα ακόμη «ραντεβού κορυφής». Είναι stress test για τρία πράγματα:

1. Την αξιοπιστία της Δύσης να εγγυηθεί την ασφάλεια μιας χώρας που πολεμά ήδη τριάμισι χρόνια, χωρίς να μετακυλίσει το κόστος σε μια εύθραυστη «ειρήνη των ηττημένων».

2. Τη στρατηγική συνοχή της Ευρώπης, που οφείλει να περάσει από τη ρητορική στις δεσμεύσεις—χρηματοδότηση, παραγωγή αμυντικών μέσων, εκπαιδεύσεις, ίσως και αποστολές επιτήρησης σε ένα μελλοντικό καθεστώς εκεχειρίας.

3. Την αυτονομία του Κιέβου στη λήψη αποφάσεων για τα εδάφη του: ο Ζελένσκι έχει ήδη χαράξει γραμμή—συνομιλίες από τη σημερινή γραμμή επαφής, χωρίς παζάρι κυριαρχίας.

Αν προκύψει πλαίσιο που συνδυάζει άμεση εκεχειρία, πραγματικές και δεσμευτικές εγγυήσεις και οδικό χάρτη πολιτικής επίλυσης με αφετηρία το status quo στο πεδίο, τότε ίσως η Δύση πετύχει το δύσκολο: να σταματήσει τον πόλεμο χωρίς να πριμοδοτήσει την επιθετικότητα. Διαφορετικά, το ρίσκο είναι προφανές: ένα «πάγωμα» που θα εκκολάπτει την επόμενη ανάφλεξη.

ΟυάσιγκτονΟυκρανίαΡωσία